Василій Великий, Григорій Богослов тата Іоанн Златоуст çинчен Вĕрентсе Калани

Симеонъ Сергѣевъ

---

Мăн-Кăрлађ 30-мĕшĕ

Ашшийĕн, Ывăлийĕн, Святой Сывлăшийĕн йађĕпе.

Савнă тăванăмсем, епир пайан Василій Великій, Гри­горій Богослов, Іоанн Златоуста асăнса праçник тăватпăр. Вĕсем виççĕшĕ те пĕр вăхăталлах архіерей пулса пурăн­нă. Вĕсен вăхăтĕнђе самана питĕ йывăр пулнă. Христос тĕнне тытакансем пĕр-пĕрин хушшинђе питĕ пăлханнă. Хри­стос çинђен суйа вĕрентекенсем нумайланнă. Христоса тĕ­рĕс ĕненекенсене пур çĕрте те хĕсĕрленĕ. Архіерейĕсене, священникĕсене вырăнĕсенђен хăвала, хăвала йанă. Ва­силій Великій, Григорій Богослов, Іоанн Златоуст нимĕн­рен хăраман. Христоса ђунтан йуратса, Ун çинђен тĕ­рĕс вĕрентнĕ. Хăйсем таса пурăнса, етемсене таса пу­рăнма вĕрентнĕ. Вĕсене Турă хушнă пек ђунтан йуратса хĕн-хурта пулăшса тăнă. Мĕн пур пурлăхĕсене сутса, мĕскĕнсене салатса панă. Ђирлисем валли пуљнитсасем лартнă, уксах-ђăлахсене, ватăсене пăхса усрама çуртсем тутарнă.

Хĕр Сăри (Кĕпшинкке ‎)‎

Н. Иванова & В. Никитин

---

Хĕр Сăри (Кĕпшинкке[1])

Кăшарнин вĕçĕ — хĕр сăри. Ăна ирттерме ытти уявсенчен чаплăрах хатĕрленнĕ, таврари хĕрсемпе каччăсене йыхрав янă. Хĕр сăри çурчĕ (кĕпшинкке) умĕнчи капăр ялав-сĕлкĕсемпе чалхасемлĕ[2] шалча — аякранах вĕлкĕшсе курăннă.

Иртнĕ сурхурнпе çĕнĕ сурхури хушшинче качча килнĕ инкесем ялав çине тĕрĕллĕ сĕлкĕ, сурпан е шараç пиçиххисем туха-туха çакнă. Ялав çинчи сĕлкĕсемпе пиçиххисене кайран хĕр сăрине пынă вăйăçсемпе купăсçăсене панă.

Христос Турă Шыва Кĕнĕ Кун Вĕрентсе Калани

Свящ. Н. Кузьминъ

Кăрлачăн 6-мĕшĕ

Іисус Христос халăха вĕрентме тухас умĕн Галилеяран Іордан хĕррине Іоанн патне шыва кĕме пынă. Вăл ун ђухне вăтăр çулта пулнă.

Іоанн патне шыва кĕме пыракансем пур те çылăхĕсене каласа кăтартнă, çылăхĕсенђен ÿкĕннĕ. Вара тин Іоанн вĕсене шыва кÿртнĕ. Іисус Христос çылăхсăр пулнă. Çавăнпа вăл Іоанн патне пырсанах Хăйне шыва кÿртме ыйтнă. Іоанн Іисус Христос çылăхсăррине халăха пĕлтерме, çылăх çукран шыва та кĕмелле мар пулĕ тесе каланă: Санăн Хăвăн мана шыва кÿртмелле, Есĕ Ху ман патăма килтĕн-и? тенĕ.

Н. Иванова & В. Никитин: Ниме

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Ниме

Ял халăхĕ пĕрле пухăнса пĕр-пĕр çынна (кÿршĕ-аршă, тăван- пĕлĕше) пысăк ĕç тума тÿлевсĕр пулăшнине ниме теççĕ.

Ниме тума шутланă çын ялти хисеплĕрех ватăпа ниме пуçĕ пулма ыйтнă. Тепĕр ирхине лешĕ урапа çине ниме ялавĕ çирĕплетнĕ, хул пуççи урлă ал шăлли çакнă, ура çине тăрса ял тăрăх çÿренĕ. Кашни çурт умĕнчех чарăнса нимĕне йыхăрнă, ниме юрри юрланă. Ăна хирĕç çынсем «пырас, тухас, çитĕпĕр!» тесе каланă.

Кăрлач уйахĕ

Н. Иванова & В. Никитин

---

Кăрлач уйахĕ

Кăрлач—çулталăк пуçламăшĕ, Çĕнĕ çул уйăхĕ. Çĕнĕ çул кунне халĕ кăрлачăн 1-мĕшĕнче палăртаççĕ. Кивĕ Çĕн çула, Юлий Цезарь пирĕн эрăчченех ĕçе кĕртнĕ календарь тăрах, кăрлачăн 14-мĕшĕнче паллă тăваççĕ. Юлий календарьне ылмаштарса халĕ усă куракан Григорий календарьне Раççейре 1918 çулта йышăннă та вун виçĕ талăка сиктерсе хăварнă. Çавăнпа паллă çынсен çулĕсене кăтартнă чухне «кивĕ» тата «çĕнĕ стильпе» теççĕ. Вун саккăрмĕш çулччен çуралнă е вилнĕ çыравçăсен хучĕсенчи кунсене хальхипе тÿрĕ килтерес пулсан вун виçĕ кун хушса шутлас пулать. Н. Я. Бичурин, С. М. Михайлов-Янтуш, К. В. Иванов, С. В. Элкер, С. М. Максимов тата ытти паллă çынсен çуралнă кунĕсене кивĕлле-çĕнĕлле ирттернисем те пулнă.

Николай Шупуççынни: Хуйхă пулсан, ăш вăркасан…

Николй Шупуççынни хресчен çемйинче ÿснĕ, Чĕмпĕрти чăваш шкулĕнче вĕренме пуçланăскере ăна ытти ачасемпе пĕрле революци юхăмне хутшăннăшăн кăларса янă. Çапах та учитель пулма вĕренсе пĕтерет. Революци хыççăн писательсен союзне ертет, тĕпчев институчĕн директорĕ пулса ĕçлет… Тĕплĕнрех →

---

* * *

Хуйхă пулсан, ăш вăркасан,
Ху савнине асна ил,
Нимĕн тума аптăрасан,
Тĕлĕкĕнте кунта кил.

Николай Шупуççынни: Кĕркуннехи хаяр çил

Николй Шупуççынни хресчен çемйинче ÿснĕ, Чĕмпĕрти чăваш шкулĕнче вĕренме пуçланăскере ăна ытти ачасемпе пĕрле революци юхăмне хутшăннăшăн кăларса янă. Çапах та учитель пулма вĕренсе пĕтерет. Революци хыççăн писательсен союзне ертет, тĕпчев институчĕн директорĕ пулса ĕçлет… Тĕплĕнрех →

---

* * *

Кĕркуннехи хаяр çил
Кăнтăр енчен вĕринччĕ,
Эпĕ ÿснĕ савнă кил
Малтан хыпар илинччĕ.