Улăп

Юртсам , Юртсам , Пăланăм…

Валем Ахун «Юртсам, юртсам, пăланăм» сăвăллă асамлă юмаха поэт куçĕпе, 20-мĕш ĕмĕрти чăваш çыннисен аслăрах тавракурăмĕ çине таянса халăх упранă юмах-халапсенчи хăйне моралĕ енчен килĕшекен сăнарсене, эстетика тĕлĕшенчен илĕртÿллĕ ăнлавсене суйласа çырать, вулакана фантазилле тĕнчене, халăхла утопие илсе каять. Юмахăн тĕп теми – туй, Улăп йăхĕ пуçланни. Туйсарăмĕ пекех Ахунăн чĕлхи пуян, тахăш тĕлте чăтма çук пылак. Персонажсен çаксенчен кирĕк хăшĕ умĕнче пултăр: турă, патша, хĕвел, хăвалăх, Аçтаха – сави пит яка.  Язычество (анимизм) ăс-хакăлĕ тăрăх çырнă хайлавра – ăрăм, вĕрÿ-суру чĕлхи, тата ытти илĕртмĕшсем нумай, поэт хавхипеле вĕсем рафинад евĕр пулнă. Ăс-хакăл енчен, ĕлĕкхи (хăшĕ пĕри киревсĕр (тĕсл. хулăм)) йăласене сахăрлассинчен ытла нимех те вĕренес çук: тĕп вырăнта – вăй, вăй çук пулсан – чеен йăпăлтатни. Çакăн пек наянлăх палăрни, тен, чăваш халăхĕн юмахĕ мар, хайлав авторĕн тавракурăмĕпе çыхăннă пулăм-тăр.


Валем Ахун


Юртсам , Юртсам , Пăланăм…

(Халăх Халапĕсем Тăрăх Хывнă «Улăп» Эпосран)

Sijen1• Суясене пуççапни
• Ăрăм

Çеçенхирсем тăрăх пăлан юртать,
Ука çилхи çилпе ун явăнать.
Ылтăн мăйраки ниçта перĕнмест,
Кĕмĕл чĕрни çĕре ун сĕртĕнмест.
Асаттесен, ватă халапçăсен,
Ĕмĕрхи те юррăн, ай, ăстисен,
Чĕлхи-çăварĕ пĕртте такăнмасть,
Тăмра кĕвви нихçан та татăлмасть.
Юртсам, юртсам, пăланăм, çеçенпе,
Малаллине вулас

Улăп

«Йĕкĕт Пулсан — Маттур Пулĕ…»

Валем Ахун

Тулли тексчĕ: “Юртсам, юртсам, пăланăм“.


«Йĕкĕт Пулсан — Маттур Пулĕ…»

(Валем Ахун йĕркелесе çырнинчен) 

Улăп çирĕм тултарсан, аслă хун хăйĕн тăхăмне пĕррехинче умне тăратрĕ тет те çапла каларĕ тет:

— Куран куçăм — курми пулчĕ,
Çăлтăр тĕлне пĕлми пулчĕ,
Утан урам утми пулчĕ,
Йăраниие пусми пулчĕ.
Тытан аллăм тытми пулчĕ,
Ух йĕппипе туйми пулчĕ.
Пĕлен ăсăм пĕлми пулчĕ,Малаллине вулас

Тăван çĕршыв ][ Валем Ахун / Valem Ahun

Тăван çĕршыв вăл пирĕн –
Çуралнă кил, умри йăмра.
Тăван çĕршыв вăл пирĕн –
Хирте янран кĕсле-тăмра.

Тăван çĕршыв вăл пирĕн –
Кил-çурт паран чунри хĕлхем.
Тăван çĕршыв вăл пирĕн –
Хурçа татан тăван чĕлхе.

Тăван çĕршыв вăл пирĕн –
Пĕрре анчах. Пĕлер хакне.
Тăван çĕршыв вăл пирĕн –
Асран кайми атте-анне.