Иван Яковлев – çĕнĕ çырулăха пуçарса йĕркеленĕ вĕрентÿçĕ – сĕм тăлăх ÿснĕ. Усрава илнĕ кил-йыш ăна нумай ĕçе хăнăхтарнă, çавăнпах ĕнтĕ вăл та нумай çынна пулăшма тăрăшнă: чăваш ачисем валли шкул уçнă, учебниксем кăларнă… Тĕплĕнрех→
* * *
Хаваслă çур кунне тытсамăр
Çанталăк чечекленнĕ чух.
Хĕл йывăр ыйхине пăхмасăр
йăлт ирĕклĕн сывлать кăчух.
Николай Золотницкий — чăваш тата ытти халăхсен çырулăхĕпе ăс пурлăхне пухнипе палăрнă филолог. Хусан университетĕнче вĕреннĕ, патшалăх пурлăхĕн палатинче ĕçленĕ. Вырăс мар халăхсен литературипе чĕлхи аталанса каяссине хирĕç пулнă пулин те чăвашсене тăван чĕлхепе вĕрентес ĕçе пуçарса яракансенчен пĕри пулса асăмăрта юлнă…. Тĕплĕнрех→
Пытăм пасар пăхмашкăн,
Чÿречине уçмашкăн.
Шаккарăм, çапрăм —уçăлчĕ,
Тенки-ĕнчи тупăнчĕ.
Николай Ашмарин — тĕнчипе паллă чĕлхеçĕ, чăваш чĕлхин 18 томлă словарьне пухса çутта кăларнă. Хусанта, Чĕмпĕрте, Бакура ĕçлесе пурăннă… Тĕплĕнрех→
Кĕрхи сивĕ те нÿрлĕ ĕнтрĕк хупланăччĕ ĕнтĕ чăваш ырханккисене мăшăрлатса кÿлнĕ лăп-лап кÿмепе Кăрмăш уесĕнчи пĕр инçетри тĕттĕм кĕтесе çын çÿресе такăрлатман çулпа кайнă чухне. Пĕр чăваш ялĕнче ачасене нумайранпа вĕрентсе пурăнакан, иксĕмĕр тахçантанпах курнăçман авалхи тусăм патне хăнана çитме шут тытнăччĕ эпĕ. Самаях сивĕччĕ.
Малаллине вуласИгнатий Иванов çинчен… Тĕплĕнрех→
Мула ху чунăнтан ытларах юратма кирлĕ мар, укçа çынна тумасть, çын укçана тăвать.
Çирĕм пилĕк çул ĕлĕк пĕр Йĕçтук ятлă пуян çын пулнă. Вăл имсĕр-сумсăр хытă çын пулнă, çине-пуçне юрăхлă тумтир тăхăнман, нихăçан та çын пек юрăхлă апат çимен, вăл чыслă вырăнта выртса хăй чунне кантарман, ăçта килчĕ унта кăшт выртса каннă та часрах ĕçе кайнă, хăй ялан çĕрне-кунне пĕлмесĕр ĕçленĕ. Вăл нихăçан та пуçне лайăх çĕлĕк илсе тăхăнман, тăла татăкĕсенчен хăй çĕлекелесе тăхăннă, алса та пасартан илмен, кĕрĕк татăкĕсенчен çĕлесе тăхăннă.
Малаллине вуласВасилий Магницкий — … Тĕплĕнрех→
Шупашкар уесĕн 2-мĕш следстви участокĕнче чăвашсем, çармăссем, тутарсемпе вырăссем пурăнаççĕ. Вĕсем пурте, тутарсен пĕр пайне шутламасан, православи христианĕсем шутланаççĕ, анчах тĕрĕссипе вара чăвашсемпе çармăссем паянчченех чăн-чăн чĕлхеçĕсем, тĕне кĕнĕ тутарĕсем — магометансем. Тутарĕсем 1866 çулта шăкăрин Магомет тĕнне куçни те çакна витĕрех кăтартса пачĕ.
Малаллине вулас
Ваççа Аниççи (Анисия Княгинина) Чĕмпĕрти чăваш шкулĕн програми тăрăх экзамен тытса учитель ятне илнĕ. Революци вăхăтĕнче сăвăсемпе кĕске калавсем, Совет тапхăрĕнче – пьесăсем çырать, поэмисене кĕнекен пичетлесе кăларать… Тĕплĕнрех →
Эй, турă, çырлахсам,
Усал пупран хăтарсам!
Паян шкула килминччĕ,
Пире çÿçрен туртмипчче,
Чĕркуççи çине лартса,
Хăлхаран лăскаминччĕ.
Ей йуратнă тăвансем! Пайан пирĕн аслă патшамăр Николай Александрович патшана кĕнĕ кун. Епир ђиркĕве Турра пирĕн патшана халиђђен сывă сыхланăшăн тав-тунă, малашне те сывă усраса халăха ырă тума, тăшмансене çĕнтерме пулăштăр, тесе кĕл-тума пухăнтăмăр. Пайанхи кун епир Турă патшамăра халиђђен халăха тунă ырăлăхĕсене малашне те тума пулăшĕ тесе шанатпăр. Халăха ырăлăх тума Турă патшана вăй-хăват, пуйанлăх, ђаплăлăх панă. Турă пур ырă йапалана ырă тума парат̌. Патшанăн нумай ырă ĕç тумалла: патшалăхри пур халăха пулăшмалла; пурне те Христос тĕнне вĕрентме тăрăшмалла; çырăва вĕрентмелле; йалан вăйлă пулса тăрса патшалăхри халăх лăпкă, йĕркелĕ, çителĕклĕ пурăнтăр, тесе тăрăшмалла. Çавăнпа та Турă ăна вăй-хăват та, пуйанлăх та панă.Малаллине вулас
Вула Чăвашла 