Орхон Çырăвĕсем: Kÿл Тихин

Авалхи тĕрĕк:

Пирĕн эрăчченхи 1-мĕш ĕмĕртен пуçласа пирĕн эрăн 9-мĕш ĕмĕрчченхи тапхăр. Тĕрлĕрен палăксем çинче тĕрĕкле çырнă текстсем пур. Чăвашсемпе тÿррĕн çыхăнтарма пулаканнисем çуккине кура ăсчахсем чĕлхе тĕлĕшĕнчен пирĕнпе пĕр пекрех халăхсен литературине тишкереççĕ…  Тĕплĕнрех →

Орхон Çырăвĕсем: Тонйукук

730-мĕш çулта туса лартнă Тонйукук палăкĕ 2,25 м тата 1.70 м çÿлĕш икĕ чул юпаран, çырăвĕсем пурĕ пĕрле 62 йĕркерен тăраççĕ. Авалхи тĕрĕк рунисене сылтăмран сулахаялла вуламалла, “—-” йĕрпе кăтартнă вырăнсем чул çинче сăтăрăлса пĕтнĕ. Турккăлла куçарури скобкăр е тăваткăл скобкăрисем текста ăнланма пулăшмашкăн хушнă вырăнсем.

Пилхе Хакан

Кăвак Тĕрĕк халăх çырăвĕ

Пирĕн эрăчченхи 1-мĕш ĕмĕртен пуçласа пирĕн эрăн 9-мĕш ĕмĕрчченхи тапхăр. Тĕрлĕрен палăксем çинче тĕрĕкле çырнă текстсем пур. Чăвашсемпе тÿррĕн çыхăнтарма пулаканнисем çуккине кура ăсчахсем чĕлхе тĕлĕшĕнчен пирĕнпе пĕр пекрех халăхсен литературине тишкереççĕ…  Тĕплĕнрех →

---

Пилхе Хакан Асăну çырăвĕ 735-мĕш çулта чиксе лартнă юпа çинче сыхланса юлнă. Юпан çÿллĕшĕ 3,8 метре, çыру 82 çаврăмран тăрать. Авалхи тĕрĕк тумхисене сылтăмран сулахаялла вуламалла. Турккăлла куçарнинсен çаврака скобкăрисем – ăнлантарусем, тăваткăл скобкăрисем – хушса çырнисем. … Çалкуçĕ →

Юмăç Кĕнеки

Ïrq Bitig – Ирк Битик

IX-мĕш ĕмĕрте Уйгур каганачĕ вăхăтĕнче Авалхи тĕрĕк çырăвĕпе çырнă 104 страницăран тăракан кĕнеке. Ганьсу провинцийĕнчи Дуньхуан оазисăн яхăнĕнче ларакан “Пин буддă хăвăлĕ” ятлă храмăн служителĕнчен Венгрсен Аурель Стейн (Márk Aurél Stein) ятлă çулçуревçĕ тата археолог 1907 çулта туяннă ытти алçырăвĕсем хушшинче тупăннă. Текстне чи малтан Данири Вильгельм Томпсен (Vilhelm Ludwig Peter Thomsen) лингвист тĕпчесе тухать. 2005-мĕш çулта кĕнекене вырăсла сăвăласа куçарса пичетлесе кăлараççĕ. “Ырк Битикĕн” Малтанхи алçырăвĕ Британи музейĕнче упранать.

Тĕпчевçĕсем палăртнă тăрăх ку кĕнекепе усă курса манихей (Мани тĕнĕ) ушкăнĕн служителĕсем службă тунă. Кĕнекен тĕллевĕ – тĕлĕксене ăнлантармалли пулнă тесе шутлаççĕ.