Юрий Скворцов: Хĕрлĕ мăкăнь

Юрий Скворцов — чăвашри журнал, хаçат, радиопа телевидени ĕçĕнче корреспондент тата редактор пулса вăй хунă. Чылай юрă сăвви çырнă. Тĕрлĕ чĕлхепе çырнă хайлавсене чăвашла куçарнă. СССР хутлăхĕнчи философилле поэмăпа драмăн чи аслă ăстисенчен пĕри… Тĕплĕнрех→

---

Юрий Скворцов (1931—1977) психологилле проза – индивидсен ăшри хирĕçĕвĕсене, чун-чĕрисене сăнласа – çырас енĕпе чи ăнăçлă писательсенчен пĕри. Произведенири тĕп сăнарĕ вăл –тин çеç пĕве кĕме пуçланă, ашшĕнчен тăлăха тăрса юлнă Тамара. Ĕçсем вăрçă пĕтни нумай çул иртнĕ Совет патшалăхĕнче, шкуллă чăваш ялĕнче пулса иртеççĕ. Çак тапхăр хальхи нумай чăваш ачишĕн те ют мар – тинех, ни йăла-йĕрке, ни тĕн çамрăксене ертсе тата тытса тăмаççĕ.
«Хĕрлĕ мăкăнь» шухăшĕ енчен хавшак пулин те киленсе вулама питĕ кăмăллă,  унта ытлашши шуйхатакан пулăмсем çук. Драмăлла хайлав кăмăллакансемшĕн питĕ пуян, ула-чăла материал. Пĕр кичем абзац та çук. Эпилогне вара сентиментализмпа комедие килĕштерекенсем кăмăллĕç.

Рецензие туллин вуламашкăн çакна пусса каçăр.

---

Тупмалли

Пĕрремĕш сыпăк
Иккĕмĕш сыпăк
Виççĕмĕш сыпăк
Тăваттăмĕш сыпăк
Пиллĕкмĕш сыпăк
Улттăмĕш сыпăк
Çиччĕмĕш сыпăк
Саккăрмĕш сыпăк
Тăххăрмĕш сыпăк
Вуннăмĕш сыпăк
Вун пĕрмĕш сыпăк
Вун иккĕмĕш сыпăк
Вун виççĕмĕш сыпăк
Вун тăваттăмĕш сыпăк
Вун пиллĕкмĕш сыпăк
Вун улттăмĕш сыпăк
Вун çиччĕмĕш сыпăк
Вун саккăрмĕш сыпăк
Вун тăххăрмĕш сыпăк
Çирĕммĕш сыпăк
Çирĕм пĕрремĕш сыпăк
Çирĕм иккĕмĕш сыпăк
Çирĕм виççĕмĕш сыпăк
Эпилог

Кĕске содержани

Хĕрлĕ Мăкăнь

Пĕрремĕш сыпăк

Тупмалли

Пĕрремĕш сыпăк
Иккĕмĕш сыпăк
Виççĕмĕш сыпăк
Тăваттăмĕш сыпăк
Пиллĕкмĕш сыпăк
Улттăмĕш сыпăк
Çиччĕмĕш сыпăк
Саккăрмĕш сыпăк
Тăххăрмĕш сыпăк
Вуннăмĕш сыпăк
Вун пĕрмĕш сыпăк
Вун иккĕмĕш сыпăк
Вун виççĕмĕш сыпăк
Вун тăваттăмĕш сыпăк
Вун пиллĕкмĕш сыпăк
Вун улттăмĕш сыпăк
Вун çиччĕмĕш сыпăк
Вун саккăрмĕш сыпăк
Вун тăххăрмĕш сыпăк
Çирĕммĕш сыпăк
Çирĕм пĕрремĕш сыпăк
Çирĕм иккĕмĕш сыпăк
Çирĕм виççĕмĕш сыпăк
Эпилог

Хĕр ача хире тухрĕ. Вăл кĕр-çур тăхăнмалли хура пальтопа. Каялла çавăрса çыхнă шурă шел тутăр вĕçĕсене пальто айне янă. Виçеллĕ пальто хĕр ачан çинçе кĕлеткине çăт тытать. Хĕр ача шухăша ÿксе ерипе утать. Унăн йĕпкĕн кăвак куçĕ кун пек чух питĕ инçете пăхнăн туйăнать. Ури айĕнче малтанхи шăн кăчăртатса авăнать. Хăрах пит çăмартине çурçĕр енчен вĕрекен сивĕ çил çапса чĕпĕтет, çатăрах сăхать. Ку вăл юр та мар, пăр та мар — кĕрхи «кĕрпе» çăвать. Хушшăн-хушшăн чечек çеçки евĕрлĕ юр пĕрчисем те ÿккелеççĕ.

Хĕр ача питне аллипе хупласа та пăхрĕ, анчах тепĕр авăкран тутăр хĕррине те хăлха хыçне сирсе хучĕ, пуç тÿпинчен ĕнсе çинелле тутарчĕ, вара çиле хирĕç çаврăнса, пуçне çĕклесе янкарлăн курăнакан пĕлĕт хĕрринелле тинкерчĕ.

Пĕлĕт хĕрри тип тĕтре пек хура хăмăртарах. Çав енчен каç пулса килет… Сулахай енчи улăп тăпри пек мăкăр сăрт çинче çаралнă пĕчĕк вăрман ларать. Вăл кăвакрах сăрă тĕслĕ çеç. Хăйпе хăех çĕтĕлекен хир сысни шăртне тăратса янă майлăрах. Çул хĕрринче кая юлса пулнă пиçен мамăкĕ, кĕрхи çумăрпа исленсе кĕççеленнĕскер, кăштăртатать. Пĕр хыт хура тунинчен пăрçа улăмĕ çакланса ларнă та çатăл татать, çатăл татать — вĕçерĕнеймест.

Хура тăпра муклашки айĕнчен хир шăшийĕ вĕтĕртеттерсе чупса тухрĕ те хăй умĕнче çын пуррине асăрхаса каялла çаврăнчĕ, хăй тухнă муклашка айнех чăмрĕ.

Тен, вăл кунта паçăртанпах çул пушанасса кĕтет-тĕр. Килте çурисем кĕтеççĕ пулĕ.

Хĕр ача, хĕрхенсе, шăши кĕрсе кайнă çĕрелле пăхса тăчĕ те ана урлах улăха анчĕ.

Тăм ÿкнипе хуралса кайнă йăмра çулçисем хушшинче пĕр кĕтÿ çул кайăкĕ чĕмпĕлтеттерсе ларчĕ, самантран вăл темĕн чухлĕ çăраççи çыххипе чăнкăртаттарнă пек кĕвĕсĕр янăратса тепĕр йывăç çине вĕçсе кайрĕ.

Юрий Скворцов: Хĕлĕх хÿре кăвакал

Юрий Скворцов — чăвашри журнал, хаçат, радиопа телевидени ĕçĕнче корреспондент тата редактор пулса вăй хунă. Чылай юрă сăвви çырнă. Тĕрлĕ чĕлхепе çырнă хайлавсене чăвашла куçарнă. СССР хутлăхĕнчи философилле поэмăпа драмăн чи аслă ăстисенчен пĕри… Тĕплĕнрех→

---

I

Хĕлĕх хÿре вăл — кăвакал ами. Хÿри унăн — вĕтĕ хĕлĕх ала евĕрлĕ, çÿхе. Тĕсĕпе вăл — хăмăртарах сăрă, темĕнле çăвăнса тасалайман пек, вараланчăк пек. Хĕлĕх хÿрен тата юлташĕ те пур-ха…
Акă пуш уйăхĕнче пĕр сивĕ кун Хĕлĕх хÿре витерен утса тухрĕ те кăштран юр çинче хăрах ури шăнса кÿтнипе уксахлакаласа илчĕ, унтан тÿсеймесĕр ларчĕ, урисене çу-натти айне тартса кĕртрĕ. Шăнма тапратнă сăмсине те çунат айне чикрĕ. Вара витере çыпçăнса тулнă улăм çÿппине хÿри çинчен силлесе тăкрĕ те ылтăн çĕрĕ витĕр пăхнă пек курăнакан хура куçĕпе чăхсем çине ăмсанса тинкерчĕ. Темиçе чăх ĕне çурăмĕ çине хăпарса ларнă. Ура шăнас хуйхи çук вĕсен. Çывăрасса та вĕсем çавăнтах çывăраççĕ, ирхине витерен те ун çине ларса тухаççĕ, çаплипех кил карти тавра уçăлкаласа çаврăнаççĕ. Çав шанчăклă «транспортах» каçпа вĕсене витене илсе каять. Хĕлĕх хÿре патне чăхсем хуçа апат парсан кăна вĕçке-лесе анаççĕ. Хĕлĕх хÿре вĕсене сăхкаласа та илет, анчах та ăçта унта: вĕсем йышлă, пĕрне хăваланă çĕре ыттисем перер турам апат сăхса илсе аякка тарса ÿкме ĕлкĕрнĕ, ентĕ хăшĕ ăçта — çисе лараççĕ. Хĕлех хÿре мĕн юлнă пек-кине-те пулин çисе юлам тесе хыпалансах çăтать, ĕне çитсе сăмсине чикиччен темиçе çăвар хыпса ĕлкĕрет-ха вăл, вара пăрăнса каять те темиçе çăвар юр хыпнă хыççăн каллех яланхи пек чăмăртанса ларать. Паян та кăшт çеç çисе юлчĕ вăл юлташĕпе. Акă халь Хĕлĕх хÿ’ре карта тăррине ятарласа илемшĕн вырнаçтарса тухнă пек шă-кăрин ларса тулнă çерçисем çине ним шухăшсăррăн пăхать. Карта урлă курăнакан йăмрасем çинче ун пекех ним хускалмасăр чанасем лараççĕ. Шутсăр нумай вĕсем. Тата темшĕн пур йăмра çинчисем те пĕр еннелле, çиле хирĕç, пăхса ларнă. Пурин те пуçĕсем — кăнтăралла, хÿрисем — çурçĕрелле.

Юрий Скворцов: Уках Хурăнĕ

Юрий Скворцов — чăвашри журнал, хаçат, радиопа телевидени ĕçĕнче корреспондент тата редактор пулса вăй хунă. Чылай юрă сăвви çырнă. Тĕрлĕ чĕлхепе çырнă хайлавсене чăвашла куçарнă. СССР хутлăхĕнчи философилле поэмăпа драмăн чи аслă ăстисенчен пĕри… Тĕплĕнрех→

---

Уках Хурăнĕ

Повесть

Çÿлте кулюкка вĕçнĕ чух
Кунĕ пулчĕ тĕтреллĕ…
— Халăх юрринчен

Тупмалли
[ 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 ]

1

Çут хĕвелпе çут тĕнче Вăй паччăр çак кунсенче.

— К. Иванов

Укахви, вун çичче пуснă хĕр, çĕр çурринчех темиçе те вăрана-вăрана кайрĕ. Темскер хăрах хул — сулахаййи — чавса кукрашки тĕлĕнчен ыратакан пулса ларнă, те çывăрнă чух аяк айне лекнĕ вара: çĕрĕпех канăç памарĕ вăлг темĕнле шалтан туртса ыратать. Укахви, аптранă енне, ăна кăкăр çине хурса та, аяккалла тăсса та пăхрĕ — çук, ниçта чиксе те вырнаçнасть. Юлашкинчен Укахви ыратакан аллипе тимĕр койка пуçĕнчен тытса выртрĕ. Сивĕ тимĕр ыратăва кăшт лăш панă пек. Çапла майлашса Укахви пĕр çур çавра çывăрса илнĕ-и, çук-и — тепĕр авăкран вăл алă паçăрхинчен те ытларах ыратнипе вăранса кайрĕ те самантрах ăна тимĕртен вĕçертрĕ. Амăшĕ астутарнисем аса килчĕç. Вăл каланă тăрăх, тимĕртен тытса çывăрма юрамасть иккен, сивĕ тимĕр ÿт ăшшине хăй çине туртса илет-мĕн.

Юрий Скворцов: Шанпа Шак

Юрий Скворцов — чăвашри журнал, хаçат, радиопа телевидени ĕçĕнче корреспондент тата редактор пулса вăй хунă. Чылай юрă сăвви çырнă. Тĕрлĕ чĕлхепе çырнă хайлавсене чăвашла куçарнă. СССР хутлăхĕнчи философилле поэмăпа драмăн чи аслă ăстисенчен пĕри… Тĕплĕнрех→

---

(Уках Хурăнĕ повĕçрен)

Аякрах та мар училни кайăкĕ а-а-ах! тесе çухăрса ячĕ. Унтан юманлăх айĕнчен такама чĕннĕ евĕр:
—Ша-ан! – тесе кăшкăрчĕ темĕнле кайăк хурлăхлăн.

Юрий Скворцов: Парăм

Юрий Скворцов — чăвашри журнал, хаçат, радиопа телевидени ĕçĕнче корреспондент тата редактор пулса вăй хунă. Чылай юрă сăвви çырнă. Тĕрлĕ чĕлхепе çырнă хайлавсене чăвашла куçарнă. СССР хутлăхĕнчи философилле поэмăпа драмăн чи аслă ăстисенчен пĕри… Тĕплĕнрех→

---

Июль уйăхĕнчи пĕр сулхăнрах кун уй урлă каякан урапа çулĕпе пĕр çамрăк çын утрĕ. Вăл фуфайкăпа, ваткăллă шăлаварпа, ботинкăпа. Кивĕ вараланчăк карттусне вăл вăрман хĕрринче çырмана вăркăнтарса хăварчĕ.

Пĕвĕпе вăл вăтам, те кутамкки йывăр пулнипе пĕшкĕнерех утнăран — хăй кăшт курпунтарах пек курăнать. Çырă çÿçĕ çăра. Сăн-пичĕ, хĕвелпе, тарпа пиçĕхсе, хуралса, кĕреленсе ларнă, хытăрканă: çамрăклăх тĕсĕ сахал юлнă. Сăмса çунаттисем тĕлĕнчен те, куç пакăлтисенчен те йĕрсем анаççĕ. Куçĕ хăмăр, куç харши — хура та çăра.