Н. Иванова & В. Никитин: Василий Сбоев

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Василий Сбоев —… Тĕплĕнрех→

---

Василий Сбоев

(1810 — 1855)

Чăваш халăхĕ Сăпай Ваçук ятне асра тытать. Ун çинчен тĕпчевсем çеç мар, илемлĕ хайлавсем те çырнă (Хветĕр Уярăн «Сăпай Ваçук» повеçне «Сăмах мехелĕ» (1980), «Одно слово» (1987) кĕнекесенче пăхăр). Тĕрĕк халăхĕсен йăли-йĕркине, ăс пурлăхне тĕпчекен Василий Сбоев Чулхула кĕпĕрнинчи Хуратук (Чернухи) ялĕнче тиечук килĕнче çуралса ÿснĕ. Ашшĕ, Афанасий Яковлев, ăна хăй çулĕпе янă: Хусанти тĕн училищинче тата семинарийĕнче вĕрентнĕ. Хусантан Василий Сбоев Питĕрпура тĕн академине вĕренме кайнă. Унтан магистр степеньне илме тивĕç кандидат ячĕпе вĕренсе тухнă. 1833 çулта хăй вĕреннĕ Хусанти тĕн семинарине чиркÿ историйĕпе грек чĕлхине вĕрентме таврăннă. Хусантан ăна Чĕмпĕре куçарнă, унта та библипе чиркÿ историне, канон правипе археологи тата нимĕç чĕлхи вĕрентнĕ. 1841 çулта Хусан университетĕнче вырăс тата славян сăмахлăхĕн магистрĕ пулса тăнă, кĕçех ăна вырăс сăмахлăх кафедрин адъюнктне суйланă. Хусан университетĕнче Б. А. Сбоев 1850 çулччен ĕçленĕ.

Н. Иванова & В. Никитин: Василий Магницкий

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Василий Магницкий — … Тĕплĕнрех→

---

Василий Магницкий

(1839 — 1901)

Чăваш халăхĕ таса кăмăлпа хисеплекен вырăс тĕпчевçисем йышлă. Вĕсенчен пĕри — Василий Константинович Магницкий, чăваш йăли-йĕркине çырса кăтартнă ăславçă, вĕрентÿçĕ.

Спиридон Михайлов-Янтуш

Спиридон Михайлов чăвашран тухнă пирвайхи историк, этнограф, географ, фольклорист, Раççей географи обществин членĕ тата ĕçченĕ (1854), Хусанти статистика комитечĕн членĕ тата корреспонденчĕ (1856). Очеркĕсенче чăвашсен йăли-йĕркине çырса кăтартнă, халăх сăмахлăхĕн тĕслĕхсене пухса çапса кăларттарнă… Тĕплĕнрех →

---

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

(1821 — 1861)

Спиридон Михайлович Михайлов-Янтуш — XIX ĕмĕрĕн 50—60-мĕш çулĕсенче Российăра палăрнă чăваш писателĕ, историкĕ, этнографĕ, фольклорисчĕ. Вăл 1821 çулта Муркаш районĕнчи Юнкăпуç ялĕнче çуралнă. Вулама-çырма хăй тĕллĕн вĕреннĕ.

Н. Иванова & В. Никитин: Николай Золотницкий

Николай Золотницкий — чăваш тата ытти халăхсен çырулăхĕпе ăс пурлăхне пухнипе палăрнă филолог. Хусан университетĕнче вĕреннĕ, патшалăх пурлăхĕн палатинче ĕçленĕ. Вырăс мар халăхсен литературипе чĕлхи аталанса каяссине хирĕç пулнă пулин те чăвашсене тăван чĕлхепе вĕрентес ĕçе пуçарса яракансенчен пĕри пулса асăмăрта юлнă…. Тĕплĕнрех→

---

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Николай Золотницкий

(1829 — 1880)

Чăваш çырулăхĕпе ăс пурлăхне аталантарассипе таса кăмăлпа ĕçленĕ вырăс çыннисем хушшинче Николай Иванович Золотницкий ячĕ хисеплĕ вырăнта тăрать. Вăл сăвăсем, тĕрленчĕксем, очерксем çырнă, халăх сăмахлăхне пухнă (Урхас Якурĕнчен 25 юрă çырса илнĕ), алтайларан, тутарларан, казахларан тата ытти чĕлхесенчен куçарнă.

Н. Иванова & В. Никитин: Дмитрий Ознобишин

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Дмитрий Ознобишин — чăваш халăх сăмахлăхне пухса вырăсла куçарнă çыравçă… Тĕплĕнрех→

---

Дмитрий Ознобишин

(1804 — 1877)

Чăваш литературипе интересленекенсем Дмитрий Петрович Ознобишин ятне аван пĕлеççĕ. Вăл чăваш халăх сăмахлăхне пухнă, ăна вырăсла куçарнă, Чăваш Хвети сăвви-юррисене çырса илнĕ. Чăваш сăмахлăхне «якатман алмаз» тесе мухтанă, халăх ăслăлăхĕн ырă енĕсене асăрхама тăрăшнă.

Н. Иванова & В. Никитин: Халăх Юррисем Çинчен

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Халăх Юррисем Çинчен

Чăваш юррисен сăвă виçи пирки пĕрремĕш хут А. А. Фуксăн «Записки о чувашах и черемисах Казанской губернии» ятлă кĕнекинче каланă. Кĕнеке çыраканĕ чăваш юррине «тĕрĕс виçеллĕ, тĕрĕс картлă (стопаллă) юрă» тенĕ. Ку сăмаха вăл çак юрă сыпăкĕ пирки каланă:

Н. Иванова & В. Никитин: Никита Бичурин

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Никита Бичурин чăвашран тухнă паллă таврапĕлÿçĕ, синолог (Китая тĕпчекен), тĕн çынни (манаха кĕнĕ чух илнĕ ячĕ Иакинф)… Тĕплĕнрех →

---

Никита Бичурин (1777 — 1853)

Никита Яковлевич Бичурин — Иакинф атте пурнăçĕпе 9-мĕш класс кĕнеки тăрăх паллашнăччĕ. Аса илĕпĕр: Бичурин—тĕнчипе паллă китаевед, чăвашран тухнă малтанхи академик, тĕпчевçĕ, çыравçă, куçаруçă.