Н. Иванова & В. Никитин: Василий Сбоев

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Василий Сбоев —… Тĕплĕнрех→

---

Василий Сбоев

(1810 — 1855)

Чăваш халăхĕ Сăпай Ваçук ятне асра тытать. Ун çинчен тĕпчевсем çеç мар, илемлĕ хайлавсем те çырнă (Хветĕр Уярăн «Сăпай Ваçук» повеçне «Сăмах мехелĕ» (1980), «Одно слово» (1987) кĕнекесенче пăхăр). Тĕрĕк халăхĕсен йăли-йĕркине, ăс пурлăхне тĕпчекен Василий Сбоев Чулхула кĕпĕрнинчи Хуратук (Чернухи) ялĕнче тиечук килĕнче çуралса ÿснĕ. Ашшĕ, Афанасий Яковлев, ăна хăй çулĕпе янă: Хусанти тĕн училищинче тата семинарийĕнче вĕрентнĕ. Хусантан Василий Сбоев Питĕрпура тĕн академине вĕренме кайнă. Унтан магистр степеньне илме тивĕç кандидат ячĕпе вĕренсе тухнă. 1833 çулта хăй вĕреннĕ Хусанти тĕн семинарине чиркÿ историйĕпе грек чĕлхине вĕрентме таврăннă. Хусантан ăна Чĕмпĕре куçарнă, унта та библипе чиркÿ историне, канон правипе археологи тата нимĕç чĕлхи вĕрентнĕ. 1841 çулта Хусан университетĕнче вырăс тата славян сăмахлăхĕн магистрĕ пулса тăнă, кĕçех ăна вырăс сăмахлăх кафедрин адъюнктне суйланă. Хусан университетĕнче Б. А. Сбоев 1850 çулччен ĕçленĕ.

Н. Иванова & В. Никитин: Игнатий Иванов

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Игнатий Иванов çинчен… Тĕплĕнрех→

---

Игнатий Иванов (1848 — 1883)

«Игнатий Иванов чăвашсене çутта кăларас ĕçре питĕ пысăк усă турĕ. Вăл, чăваш чĕлхине лайăх пĕлекенскер, хура халăхпа туслашма ăстаскер, шкулсене демократизацилеме, вырăнти халăхпа çывăхлатма тата вĕсен умĕнчи хисепне çĕклеме пулăшрĕ. Эпĕ сĕнсе кăтартса тăнипех вăл чăвашла калавсен пĕр вунă листаллă ал çырăвне хатĕрлерĕ; калавĕсене хăйне майлă, кăсăк, çыхăнуллă, ăслă, чĕлхе енчен тиркемелле мар лайăх çырчĕ. Унччен чăвашла литература чĕлхипе çырма та, шухăша хут çине сыпăнуллă хывма та пултарайман. Вырăс е тутар чĕлхинчен ăнăçсăр куçарса аппаланни çеç пулнă». (И. Я. Яковлев аса илнисенчен.)

Игнатий Иванович Иванов Чĕмпĕр кĕпĕрнинче, Пăва уесне кĕрекен Пăрăнтăк вулăсĕнчи Кăнна Кушки ялĕнче хресчен кил-йышĕнче çуралнă. 1856 çулта вăл Пăрăнтăкри удел шкулĕнче, унтан И. Я. Яковлевпа пĕрле Чĕмпĕрти çĕр виçевçисен курсĕнче вĕренет. Анчах кунтан вăл вĕренсе тухаймасть, килте хуçалăх ĕçĕсене тăвакан çуккине пула яла таврăнать. 1870 çулта ăна И. Я. Яковлев (ку вăхăтра вăл университетра вĕреннĕ) Хусана чĕнсе илет. Н. И. Ильминский профессор пулăшнипе хăй тĕллĕн вĕренсе ялти учитель ятне илме экзаменсем парать. Çав вăхăтрах вăл И. Я. Яковлев букварĕ валли тутарларан текстсем куçарать. 1871—1876 çулсенче Иванов тăван ялта, кайран Теччĕ уесĕнчи тĕрлĕ ялсенче учительте ĕçлет. Çак хушăра вăл ял пурнăçĕнчен илнĕ cюжетсемпе усă курса «Чăвашсем епле пурăнни» очерк тата 14 калав çырать.

↓ ↓ ↓

Малаллийĕ пĕлтерÿ хыççăн

Эпир пĕр-пĕр патшалăх тытса тăракан учреждени мар.

Тектсене ирĕклĕн тишкерсе хаклатпăр. Произведенисене сĕрĕмлĕх, сутлăх е пропаганда тĕллевĕпе мар – шырав, цитатăлу тунă чухне çăмăллăх кÿрессишĕн вырнаçтаратпăр.

Пирĕн çинчен

– VulaCv, Вула чăвашла редакцийĕ

Сайта кĕртнĕ çĕнĕ текстсем:

• Стихван Шавли: Вĕçкĕн Ваççа06/10/2022
• Христосăн Таса Хĕресне Çĕкленĕ Кун Вĕрентсе Калани14/09/2022
• Турă Амăшне Ырă Хыпар Каланă Кун Вĕрентсе Калани25/03/2022

↓ ↓ ↓

Малаллийĕ

Н. Иванова & В. Никитин: Иван Яковлев

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Иван Яковлев – çĕнĕ çырулăха пуçарса йĕркеленĕ вĕрентÿçĕ – сĕм тăлăх ÿснĕ. Усрава илнĕ кил-йыш ăна нумай ĕçе хăнăхтарнă, çавăнпах ĕнтĕ вăл та нумай çынна пулăшма тăрăшнă: чăваш ачисем валли шкул уçнă, учебниксем кăларнă… Тĕплĕнрех→

---

Иван Яковлев

(1848 — 1930)

Атăл тăрăхĕнчи халăхсене çутта туртнă паттăр Иван Яковлева чысласа ака уйăхĕнче çулсеренех Чăваш чĕлхи кунне ирттереççĕ, Яковлева мухтаса сăвă-юрă янăрать. Тăван халăх умне унăн сăваплă ĕçĕ-хĕлĕ хăйĕн пĕтĕм чыс-хисепĕпе тухма пултарчĕ.

Н. Иванова & В. Никитин: Василий Магницкий

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Василий Магницкий — … Тĕплĕнрех→

---

Василий Магницкий

(1839 — 1901)

Чăваш халăхĕ таса кăмăлпа хисеплекен вырăс тĕпчевçисем йышлă. Вĕсенчен пĕри — Василий Константинович Магницкий, чăваш йăли-йĕркине çырса кăтартнă ăславçă, вĕрентÿçĕ.

Спиридон Михайлов-Янтуш

Спиридон Михайлов чăвашран тухнă пирвайхи историк, этнограф, географ, фольклорист, Раççей географи обществин членĕ тата ĕçченĕ (1854), Хусанти статистика комитечĕн членĕ тата корреспонденчĕ (1856). Очеркĕсенче чăвашсен йăли-йĕркине çырса кăтартнă, халăх сăмахлăхĕн тĕслĕхсене пухса çапса кăларттарнă… Тĕплĕнрех →

---

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

(1821 — 1861)

Спиридон Михайлович Михайлов-Янтуш — XIX ĕмĕрĕн 50—60-мĕш çулĕсенче Российăра палăрнă чăваш писателĕ, историкĕ, этнографĕ, фольклорисчĕ. Вăл 1821 çулта Муркаш районĕнчи Юнкăпуç ялĕнче çуралнă. Вулама-çырма хăй тĕллĕн вĕреннĕ.

Н. Иванова & В. Никитин: Николай Золотницкий

Николай Золотницкий — чăваш тата ытти халăхсен çырулăхĕпе ăс пурлăхне пухнипе палăрнă филолог. Хусан университетĕнче вĕреннĕ, патшалăх пурлăхĕн палатинче ĕçленĕ. Вырăс мар халăхсен литературипе чĕлхи аталанса каяссине хирĕç пулнă пулин те чăвашсене тăван чĕлхепе вĕрентес ĕçе пуçарса яракансенчен пĕри пулса асăмăрта юлнă…. Тĕплĕнрех→

---

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Николай Золотницкий

(1829 — 1880)

Чăваш çырулăхĕпе ăс пурлăхне аталантарассипе таса кăмăлпа ĕçленĕ вырăс çыннисем хушшинче Николай Иванович Золотницкий ячĕ хисеплĕ вырăнта тăрать. Вăл сăвăсем, тĕрленчĕксем, очерксем çырнă, халăх сăмахлăхне пухнă (Урхас Якурĕнчен 25 юрă çырса илнĕ), алтайларан, тутарларан, казахларан тата ытти чĕлхесенчен куçарнă.

Н. Иванова & В. Никитин: Дмитрий Ознобишин

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

Дмитрий Ознобишин — чăваш халăх сăмахлăхне пухса вырăсла куçарнă çыравçă… Тĕплĕнрех→

---

Дмитрий Ознобишин

(1804 — 1877)

Чăваш литературипе интересленекенсем Дмитрий Петрович Ознобишин ятне аван пĕлеççĕ. Вăл чăваш халăх сăмахлăхне пухнă, ăна вырăсла куçарнă, Чăваш Хвети сăвви-юррисене çырса илнĕ. Чăваш сăмахлăхне «якатман алмаз» тесе мухтанă, халăх ăслăлăхĕн ырă енĕсене асăрхама тăрăшнă.