Урхас Якурĕ — 19-мĕш ĕмĕрте халăхран тухнă такмакçă. Унăн юррисене Николай Золотницкий çырса илнĕ. Ытларахăшĕ кулăшла такмаксем, тĕн йĕркипе çыхăннă юррисем те пулнă… Тĕплĕнрех→
Каш-каш вăрман, каш вăрман.
Мĕн-ма тăтшах кашлать ву?
Çоллен торат хошас, тет.
Каш-каш хăмăш, каш хăмăш.
Мĕн-ма тăтшах кашалть ву?
Çоллен сыппа ларас, тет.
Кĕр-кĕр халăх, кĕр халăх.
Мĕн-ма кĕрлет çав халăх?
Çолленех нон хошас, тет.
Чăваш Хвети — 19-мĕш ĕмĕрте халăхран тухнă такмакçă. Унăн юррисене Дмитрий Ознобишин фольклорист çырса илсе кăларать. Каярах çак публикаци чăвашла поэтикăн нормисене пысăк витĕм кÿрет…. Тĕплĕнрех→
Чăршă тăрринче кукку автать,
Ырашлăхра потян автать;
Çĕмĕрт тăрринче шăпчăк автать:
Перĕн автас килмест-и?
Хора Ваçкан телей пор,
Поян çыннăн хойхи пор;Пĕр сом окçа çĕр сом мар,
Пин сом окçа çĕр сом мар.
Валем Ахун «Юртсам, юртсам, пăланăм» сăвăллă асамлă юмаха поэт куçĕпе, 20-мĕш ĕмĕрти чăваш çыннисен аслăрах тавракурăмĕ çине таянса халăх упранă юмах-халапсенчи хăйне моралĕ енчен килĕшекен сăнарсене, эстетика тĕлĕшенчен илĕртÿллĕ ăнлавсене суйласа çырать, вулакана фантазилле тĕнчене, халăхла утопие илсе каять. Юмахăн тĕп теми – туй, Улăп йăхĕ пуçланни. Туйсарăмĕ пекех Ахунăн чĕлхи пуян, тахăш тĕлте чăтма çук пылак. Персонажсен çаксенчен кирĕк хăшĕ умĕнче пултăр: турă, патша, хĕвел, хăвалăх, Аçтаха – сави пит яка. Язычество (анимизм) ăс-хакăлĕ тăрăх çырнă хайлавра – ăрăм, вĕрÿ-суру чĕлхи, тата ытти илĕртмĕшсем нумай, поэт хавхипеле вĕсем рафинад евĕр пулнă. Ăс-хакăл енчен, ĕлĕкхи (хăшĕ пĕри киревсĕр (тĕсл. хулăм)) йăласене сахăрлассинчен ытла нимех те вĕренес çук: тĕп вырăнта – вăй, вăй çук пулсан – чеен йăпăлтатни. Çакăн пек наянлăх палăрни, тен, чăваш халăхĕн юмахĕ мар, хайлав авторĕн тавракурăмĕпе çыхăннă пулăм-тăр.
Валем Ахун
• Суясене пуççапниÇеçенхирсем тăрăх пăлан юртать,
Ука çилхи çилпе ун явăнать.
Ылтăн мăйраки ниçта перĕнмест,
Кĕмĕл чĕрни çĕре ун сĕртĕнмест.
Асаттесен, ватă халапçăсен,
Ĕмĕрхи те юррăн, ай, ăстисен,
Чĕлхи-çăварĕ пĕртте такăнмасть,
Тăмра кĕвви нихçан та татăлмасть.
Юртсам, юртсам, пăланăм, çеçенпе,
Малаллине вулас
Тулли тексчĕ: “Юртсам, юртсам, пăланăм“.
(Валем Ахун йĕркелесе çырнинчен)
Улăп çирĕм тултарсан, аслă хун хăйĕн тăхăмне пĕррехинче умне тăратрĕ тет те çапла каларĕ тет:
— Куран куçăм — курми пулчĕ,
Çăлтăр тĕлне пĕлми пулчĕ,
Утан урам утми пулчĕ,
Йăраниие пусми пулчĕ.
Тытан аллăм тытми пулчĕ,
Ух йĕппипе туйми пулчĕ.
Пĕлен ăсăм пĕлми пулчĕ,Малаллине вулас
Şitmĕl şulhi starik
Kajnă armana.
Julnă kaşa
Tavrănnă cuhne:
Utşăm ula,
Şul hura,
Şak vată puşăm
Mĕn kurat’?Малаллине вулас
Вула Чăвашла 