Н. Иванова & В. Никитин: Халăх вăййи-шилĕкĕ

Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →

---

---

Тупмалли
Халăх вăййи-шилĕкĕ
Хĕр килĕшни (Халăх камичĕ)
Тунката хăвăлĕ (Халăх камичĕ)

Халăх вăййи-шилĕкĕ

Халăх вăййи-шилĕкĕ тесе терлĕ çĕрте — хурал пÿртĕнче, хĕр сăринче, вирĕмре, вăйăра, пуху-тапăра, ака туйĕнче, сĕренре, выртмара, чуччу патĕнче, юмах-халап каçĕнче е ĕç хыççăн каннă чухне выляса кăтартнине калатпăр. Туйсемпе чÿклемесенче выляса е юрласа тăвакан мешехе пĕтĕмĕшле е пайăн-пайăн илсессĕн те халăх вăййи-шилĕкĕн (драматургийĕн) тĕслĕхĕ шутланать. Ача-пăчан, яш-кĕрĕмĕн вăйă вылявĕ анлăрах сарăлнă, вĕсем валли ятарлă вăхăт та пур.

Гурий Комиссаров: Пулсаччĕç савăнăçлă кунсем

Тупмалли

Малтанхи картинĕ. | 2-мĕш картинĕ | 3-мĕш картинĕ. | 4-мĕш картинĕ.

Пулсаччĕç савăнăçлă кунсем

Авлану

Ĕçĕ чăваш ялĕнче пулса иртет, юлашки Çĕпĕрте пулать.

Пьесăри çынсем:

1. Антун – 60 çулхи çын.
2. Натюк – Антун арăмĕ, 55 çулхи карчăк.
3. Павăл – вĕсен ывăлĕ, 20 çулта.
4. Ваçĕли – 45 çулхи чăваш.
5. Татьян – унăн арăмĕ, 42 çулта.
6. Евкен – вĕсен хĕрĕ, 20 çулта.
7. Купис (хуçа) – 40 çулта.
8. Петрушка Иванĕ – Ваçĕлин кÿрши, 40 çулта.

Староста, ял çынĕсем, уретник, ăрестансем.

Малтанхи картинĕ.

Антун пÿртĕнче. Антун, Натюк, унтан Павăл. Антун сак çинче ларать, Натюк каçхи апат хатĕрлет.

Гурий Комиссаров: Чăваш туйĕ

Чăваш туйĕ (Ваçук авланни)

Пĕрремĕш пÿлĕм.

Микишпа Ольоç, Хĕветуç. Йăван.

Ольоç. Ак ĕнтĕ çорконнене çитрĕмĕр. Хосах халах «мăшăрланас» тет поль. Пире те пĕртак шохăшласан пырĕччĕ.

Микиш. Хамăр ача çинчен калатăн-и çак эс?

Ольоç. Хамăр ача çинчен каламасăр?! Ачун çолĕ çитнĕ. Мĕн туса тăмалла тата. Ĕçлени те çок: кон каçиччен ларса канмалăх çок, тек йытă пек ораран ÿкиччен чопса çÿретĕн. Оя ĕçе каяс полчĕ – тара тытса хопланас полать; тырри полать колăшла, ĕçленĕ тарне тăримасть, çитменнине тата йÿнĕ. Ху тата тара илме хăтланатăн.

В. Дмитриев: Чаплă парне

В. Дмитриев

---

Чаплă парне

(С. Мерчен темипе çырнă пĕр пайла кулăшла пьеса)

 

ВЫЛЯКАНСЕМ:

Амăшĕ.

Кенук.

Мишша.

Мишша куккăшĕпе инкĕшĕ,

пĕрле вĕренекен юлташĕсем.

 

Пÿлĕм. Сĕтел хушшинче Мишша чăваш чĕлхи учебникĕ тытса ларать. Вăл пĕрре кĕнеке çине, тепре чÿрече еннелле кичеммĕн пăхкалать. Тĕпелти пÿлĕмрен Амăшĕ витре йăтса тухать.

Николай Айзман: Кай, кай Ивана

Николай Айзман

---

---

Виçĕ пайлă музыкăллă комеди

• Чăнлăха пăccа элеклени

• Ырă мар тĕслĕх (Суицида пули-пулми япала пек кăтартни)

Чăваш драматургийĕн классикăлла хайлавĕ. Николай Спиридонович Айзман ăна 1955-мĕш çулта, Василий Воробьев композитор тата Никифор Ваçанкка сăвăçă хайланă “Кай, кай Ивана” юрăпа хавхаланса çырнă. Халăх çак юрăна питĕ юратнă.
Пьесăна Чăваш Енĕн профессионаллă театрĕсенчен 1955-мĕш çулта пĕрремĕш хут лартнă хыççăн 20 çул хушши темиçе хут та кăтартнă. Драма кружокĕсемпе халăх театрĕсенче “Кай, кай Ивана” спектакле кăмăлласа вылянă. [Чув.Энц.]
Пьесара ĕлĕкхи йăларан тăрăхлани, çыннăн ирĕкне хÿтĕлени тĕп вырăн йышăнаççĕ [Чув.Энц.]. Ĕлĕкхи йăласене автор камăннине кура уйăрмасть, авалхи чăваш йăли-йĕркине (хулăм, хĕр вăрласси) Христос тĕнĕн паллисемпе пĕлмесĕр е ятарласа пăтраштарать. Çын ирĕкне хÿтĕлесси тени, ахăртнех, Анюк ятлă тĕп персонажа вăйпа качча парассине хурлани. “Вăл тискер йăла халĕ те пĕтмен-и?” тесе ыйтать комсомолец Хветĕр. Анчах вулакан е спектакле куракан пьесăри информаци тăрăх авалхи йăлана объективлă хак парса, ăнланма пултараймасть, япăх пулнине туйăм-сисĕм урлă вĕренме тивĕçет кăна.

Илемлĕхĕ енчен пьеса пуян та илĕртÿллĕ. Автор чĕлхепе питĕ ăста усă курса куç умне вăр-вар диалогсем, чĕрĕ персонажсем кăларса тăратать.

 

Тупмалли

Комедири çынсем | Пĕрремĕш пайĕ | Иккĕмĕш пайĕ | Виççĕмĕш пайĕ

 Комедири çынсем

Пĕрремĕш пайĕ

НАÇТАÇ — тăлăх арăм.
АНЮК — унăн хĕрĕ.
КĔТЕРУК — Наçтаçăн йăмăкĕ.
ХВЕТĔР—ялти каччă (комсомолец).
МИША, ПĔТЕР  —Хветĕрĕн юлташĕсем (комсомолецсем).
ПРАСКИ — ватă хĕр.
ЙĂКĂНАТ — ялти кулак, нэпман.