Халăх: Тутар-казах сăввисем

Николай Золотницкий — чăваш тата ытти халăхсен çырулăхĕпе ăс пурлăхне пухнипе палăрнă филолог. Хусан университетĕнче вĕреннĕ, патшалăх пурлăхĕн палатинче ĕçленĕ. Вырăс мар халăхсен литературипе чĕлхи аталанса каяссине хирĕç пулнă пулин те чăвашсене тăван чĕлхепе вĕрентес ĕçе пуçарса яракансенчен пĕри пулса асăмăрта юлнă…. Тĕплĕнрех→

---

Тутар-казах сăввисем

Николай Золотницкий пухнă, куçарăвĕ Н. Иванова тата В. Никитин кĕнекинчен

Пытăм пасар пăхмашкăн,
Чÿречине уçмашкăн.
Шаккарăм, çапрăм —уçăлчĕ,
Тенки-ĕнчи тупăнчĕ.

Халăх: Хаяр Иван патша Хусана тытса илни

16-мĕш тата 18-мĕш ĕмĕрсен хушши. Ку тапхăр тĕлне чăвашла сăмахлăх сăмах вĕççĕн кăна тытăннă. Фольклор сăмахлăхĕн хăш пĕр тĕслĕхĕсене ку тапхăрпа çыхăнтарма пулать… Тĕплĕнрех→

---

Хаяр Йăван Патша Хусана Тытса Илни

(Халап)

Иоанн Василич патăша
Мускавра çарă пухать те,
Кимĕсем çине лараççĕ те
Атăл тăрăх анаталла
Анаççĕ юхса.

Çитăр Ехримĕ: Çитмĕл çулхи старик

Çитăр Ехримĕ — хутa вĕренмен сăвăçă. Унăн такмакĕсемпе сăввисем халăх хушшинче сăмах вĕççĕн сарăлнă. Хăш пĕрне автортан ялти учительсем çырса илнĕ… Тĕплĕнрех→

---

Çитмĕл çулхи старик

Çитмĕл çулхи старик
Кайнă армана.
Юлнă каçа
Таврăннă чухне:
Утçăм ула,
Çул хура,
Çак ватă пуçăм
Мĕн курать?

Хура Халăх Куççуллисем…

Хура халăх куççуллисем, ай, шывсем мар…
Шур Атăла юхса, ай, пĕтес çук.
Атьăр юрлар, атьсем, ай, юрлар-ха
Сак айĕнчи савнă, ай, юррине.

Н. Иванова & В. Никитин: Вырăс Патшалăхне Кĕнĕ Хыççăнхи Халап-Сăмах

16-мĕш тата 18-мĕш ĕмĕрсен хушши. Ку тапхăр тĕлне чăвашла сăмахлăх сăмах вĕççĕн кăна тытăннă. Фольклор сăмахлăхĕн хăш пĕр тĕслĕхĕсене ку тапхăрпа çыхăнтарма пулать… Тĕплĕнрех→

---

Вырăс Патшалăхне Кĕнĕ Хыççăнхи Халап-Сăмах

XVI ĕмĕрте Чăваш çĕрĕ çине вырăс патшалăхĕ сисĕнмеллех витĕм кÿме пуçланă. Чулхула (ăна 1221 çулта никĕсленĕ), Кăрмăш (1372), Сăр (Васильсурск, 1523) хулисем вырăссемшĕн Атăл тăрăх анаталла анмалли вăйлă никĕс пулса тăнă. Хайсен пусмăрне тÿсейми тарăхнă халăх вырăс патши пулăшасса шаннă. Турхан-мăрса таврашĕ тутар майлă çаптарнă. Халăх унталла та, кунталла та туртăнма пуçланă.

Спиридон Михайлов-Янтуш: Сарри паттăр

Спиридон Михайлов чăвашран тухнă пирвайхи историк, этнограф, географ, фольклорист, Раççей географи обществин членĕ тата ĕçченĕ (1854), Хусанти статистика комитечĕн членĕ тата корреспонденчĕ (1856). Очеркĕсенче чăвашсен йăли-йĕркине çырса кăтартнă, халăх сăмахлăхĕн тĕслĕхсене пухса çапса кăларттарнă… Тĕплĕнрех →

---

15-мĕш тата 16-мĕш ĕмĕрсен хушши. Ку тапхăрта çырса хăварнă палăксем е вĕсен копийĕсем çук. Халăх хушшинче сăмах вĕççĕн упранса юлнă фольклор сăмахлăхĕн хăш пĕр тĕслĕхĕсем ку тапхăрта пуçланнă теме май пур… Тĕплĕнрех →

---

Сарри Паттăр

(С. М. Михайлов-Янтуш çырнинчен)

Хусан патшисем авал чăвашсен ĕнси çинче тенĕ пекех пурăннă. Хан тарçисем чăваш ялĕсене пĕр япала хăвармичченех çаратса çÿренĕ, илемлĕ хĕрĕсене тыткăна иле-иле кайнă. Çав саманара Сарри ятлă питĕ пысăк кĕлеткеллĕ те калама çук вăйлă çын пурăннă. Ăна чăвашсем паттăр тесе хисепленĕ.

Тереш хĕрне антăм та…

15-мĕш тата 16-мĕш ĕмĕрсен хушши. Ку тапхăрта çырса хăварнă палăксем е вĕсен копийĕсем çук. Халăх хушшинче сăмах вĕççĕн упранса юлнă фольклор сăмахлăхĕн хăш пĕр тĕслĕхĕсем ку тапхăрта пуçланнă теме май пур… Тĕплĕнрех →

---

Тереш Хĕрне Антăм та Хăмла Татрăм

Тереш хĕрне антăм та хăмла татрăм,
Мăй (ă)ма хура çĕлен те явăнтартăм.
Ÿпне ялне пытăм та çурт çавăртăм,
Аюл тамăк хуранне пуçăма ятăм.