Николай Шупуççынни: Вĕри Çĕлен

Николай Шупуççынни

Николй Шупуççынни хресчен çемйинче ÿснĕ, Чĕмпĕрти чăваш шкулĕнче вĕренме пуçланăскере ăна ытти ачасемпе пĕрле революци юхăмне хутшăннăшăн кăларса янă. Çапах та учитель пулма вĕренсе пĕтерет. Революци хыççăн писательсен союзне ертет, тĕпчев институчĕн директорĕ пулса ĕçлет… Тĕплĕнрех →



Вĕри çĕлен

Тупмалли
[ 1. Пилеш хуппи | 2. Тухатмăш | 3. Пике | 4. Тимкка мĕлки ]

Юмах

1. Пилеш хуппи

Тăр çуллахи каçхине
Вĕри сывлăш уçăлчĕ,
Кyнĕпеле ĕçлекен
Тĕнче шăпах лăпланчĕ.

Малаллине вулас

Николай Шупуççынни: Хитре Чĕкеç (юмах)

Николай Шупуççынни

Николй Шупуççынни хресчен çемйинче ÿснĕ, Чĕмпĕрти чăваш шкулĕнче вĕренме пуçланăскере ăна ытти ачасемпе пĕрле революци юхăмне хутшăннăшăн кăларса янă. Çапах та учитель пулма вĕренсе пĕтерет. Революци хыççăн писательсен союзне ертет, тĕпчев институчĕн директорĕ пулса ĕçлет… Тĕплĕнрех →



Хитре чĕкеç

Юмах

I

Ĕлĕк-авал вăрманта
Пулнă Кармал ятлă ял,
Симĕс ешĕл улăхра
Ĕмĕр ларнă çав Кармал.

Çав Кармалăн çынĕсен
Çăвĕ иртнĕ ĕçсемпе.
Çивĕ хĕлĕн кунĕсем
Иртнĕ ĕçкĕ-çикĕпе.

Малаллине вулас

Çемен Элкер: Улăпсем

Çемен Элкер — çыравçă, публицист, обществăлла деятель. Чăваш литературине никĕсне хывакансенчен пĕри. 1918 çултан пуçласа мĕн пурнăçне çак ĕçе халалланă. Çамрăк çыравçăсене пулăшнă. Ун ячĕпеле Чăваш республики хастар журналистсене премипе хавхалантарса тăрать… Тĕплĕнрех→


Улăпсем

(Çемен Элкер çырнинчен)

Урхамахне юрттарса
Пынă Ахрат çыр тăрăх,
Хĕвел пăхнă çуптарса,—
Çанталăкĕ пит шăрăх.
Кĕтмен çĕртен улăпа
Кăшкăрашса, ĕрлешсе
Сырнă илнĕ ушкăнпа
Хайхи тискер этемсем:
Малаллине вулас

Улăп

Юртсам , Юртсам , Пăланăм…

Валем Ахун «Юртсам, юртсам, пăланăм» сăвăллă асамлă юмаха поэт куçĕпе, 20-мĕш ĕмĕрти чăваш çыннисен аслăрах тавракурăмĕ çине таянса халăх упранă юмах-халапсенчи хăйне моралĕ енчен килĕшекен сăнарсене, эстетика тĕлĕшенчен илĕртÿллĕ ăнлавсене суйласа çырать, вулакана фантазилле тĕнчене, халăхла утопие илсе каять. Юмахăн тĕп теми – туй, Улăп йăхĕ пуçланни. Туйсарăмĕ пекех Ахунăн чĕлхи пуян, тахăш тĕлте чăтма çук пылак. Персонажсен çаксенчен кирĕк хăшĕ умĕнче пултăр: турă, патша, хĕвел, хăвалăх, Аçтаха – сави пит яка.  Язычество (анимизм) ăс-хакăлĕ тăрăх çырнă хайлавра – ăрăм, вĕрÿ-суру чĕлхи, тата ытти илĕртмĕшсем нумай, поэт хавхипеле вĕсем рафинад евĕр пулнă. Ăс-хакăл енчен, ĕлĕкхи (хăшĕ пĕри киревсĕр (тĕсл. хулăм)) йăласене сахăрлассинчен ытла нимех те вĕренес çук: тĕп вырăнта – вăй, вăй çук пулсан – чеен йăпăлтатни. Çакăн пек наянлăх палăрни, тен, чăваш халăхĕн юмахĕ мар, хайлав авторĕн тавракурăмĕпе çыхăннă пулăм-тăр.


Валем Ахун


Юртсам , Юртсам , Пăланăм…

(Халăх Халапĕсем Тăрăх Хывнă «Улăп» Эпосран)

Sijen1• Суясене пуççапни
• Ăрăм

Çеçенхирсем тăрăх пăлан юртать,
Ука çилхи çилпе ун явăнать.
Ылтăн мăйраки ниçта перĕнмест,
Кĕмĕл чĕрни çĕре ун сĕртĕнмест.
Асаттесен, ватă халапçăсен,
Ĕмĕрхи те юррăн, ай, ăстисен,
Чĕлхи-çăварĕ пĕртте такăнмасть,
Тăмра кĕвви нихçан та татăлмасть.
Юртсам, юртсам, пăланăм, çеçенпе,
Малаллине вулас

Геннадий Юмарт: Мерчен Кайăк

Геннадий Юмарт


Ĕлĕкрех çапла юрланă
Пирĕн мăн асаттесем
Шурă юрлă çӳл ту урлă
Кунталла килни çинчен:
Мерчен кайăк йĕрĕ тăрăх
Шурă Атăл хĕррине
Пĕртăван йăхсем вырнаçнă
Инçетрен хăпса килсе.
Тилĕ, шашкă та çул хывнă
Тенĕ хăш-пĕр юрăра.

Малаллине вулас

Çуйăн Хĕветĕрĕ: Улăп

Çуйăн Хĕветĕрĕ

Çуйăн Хĕветĕрĕ — фольклорист, сăвăçă. Учительре те тĕрлĕ учрежденисенче урăх должностьсене те пурнăçласа ĕçленĕ. Унăн тĕп еткерлĕхĕ — Улăп çинчен халăхра çÿрекен юмах-халапа пухасси… Тĕплĕнрех→


Улăп

Халăх эпосĕ

Атӑл шывӗ ҫӑлкуҫ пек,
Йӑлтӑртатать кӗмӗл пек.
Кӗмӗл хӗлӗх тӑсар-и,
Кӗсле ҫине карар-и?

Пирӗн енче вӑрмансем,
Вӑрманӗнче шӑпчӑксем.
Шӑпчӑк кайӑк пулар-и,

Малаллине вулас