Анатолий Емельянов — наградăсене тивĕçнĕ çыравçă, политик. Ялхуçлăх ĕçченĕсен пурнăçне сăнлакан калав, повесть тата романĕсемпе палăрнă, чăваш литературипе культура ĕçне хаклас тĕлĕшпе чылай рецензи тата хаçат-журнал статьин авторĕ… Тĕплĕнрех→
Хĕллехи каç — палламан вăрман, вĕçне-хĕрне тухса пĕтерессĕн туйăнмасть. Тахçан çăлтăрсем тухнă, сивĕ те тĕпсĕр тÿпере çÿçенмеллех сиксе чĕтреççĕ. Катăлнă уйăх та катари вăрмантан çĕкленет: вăл та шăнса кайнă, çурăмне палăрмаллах асатлатнă.
Ялхуçалăх техникин районти уйрăмĕнче кил хушшинче икĕ прожектор çунать, вĕсен çутинче сивĕ вăй çăмăл тĕтре пек палăрать. Икĕ хутлă кантурта пĕр чÿречеллĕ пÿлĕмрен кăна çутă тухать. Пас тытнă хурăнсем юмахри пек илемлĕ.
«Игнатий Иванов чăвашсене çутта кăларас ĕçре питĕ пысăк усă турĕ. Вăл, чăваш чĕлхине лайăх пĕлекенскер, хура халăхпа туслашма ăстаскер, шкулсене демократизацилеме, вырăнти халăхпа çывăхлатма тата вĕсен умĕнчи хисепне çĕклеме пулăшрĕ. Эпĕ сĕнсе кăтартса тăнипех вăл чăвашла калавсен пĕр вунă листаллă ал çырăвне хатĕрлерĕ; калавĕсене хăйне майлă, кăсăк, çыхăнуллă, ăслă, чĕлхе енчен тиркемелле мар лайăх çырчĕ. Унччен чăвашла литература чĕлхипе çырма та, шухăша хут çине сыпăнуллă хывма та пултарайман. Вырăс е тутар чĕлхинчен ăнăçсăр куçарса аппаланни çеç пулнă». (И. Я. Яковлев аса илнисенчен.)
Игнатий Иванович Иванов Чĕмпĕр кĕпĕрнинче, Пăва уесне кĕрекен Пăрăнтăк вулăсĕнчи Кăнна Кушки ялĕнче хресчен кил-йышĕнче çуралнă. 1856 çулта вăл Пăрăнтăкри удел шкулĕнче, унтан И. Я. Яковлевпа пĕрле Чĕмпĕрти çĕр виçевçисен курсĕнче вĕренет. Анчах кунтан вăл вĕренсе тухаймасть, килте хуçалăх ĕçĕсене тăвакан çуккине пула яла таврăнать. 1870 çулта ăна И. Я. Яковлев (ку вăхăтра вăл университетра вĕреннĕ) Хусана чĕнсе илет. Н. И. Ильминский профессор пулăшнипе хăй тĕллĕн вĕренсе ялти учитель ятне илме экзаменсем парать. Çав вăхăтрах вăл И. Я. Яковлев букварĕ валли тутарларан текстсем куçарать. 1871—1876 çулсенче Иванов тăван ялта, кайран Теччĕ уесĕнчи тĕрлĕ ялсенче учительте ĕçлет. Çак хушăра вăл ял пурнăçĕнчен илнĕ cюжетсемпе усă курса «Чăвашсем епле пурăнни» очерк тата 14 калав çырать.
↓ ↓ ↓
Малаллийĕ пĕлтерÿ хыççăн
Эпир пĕр-пĕр патшалăх тытса тăракан учреждени мар.
Тектсене ирĕклĕн тишкерсе хаклатпăр. Произведенисене сĕрĕмлĕх, сутлăх е пропаганда тĕллевĕпе мар – шырав, цитатăлу тунă чухне çăмăллăх кÿрессишĕн вырнаçтаратпăр.
Çемен Элкер — çыравçă, публицист, обществăлла деятель. Чăваш литературине никĕсне хывакансенчен пĕри. 1918 çултан пуçласа мĕн пурнăçне çак ĕçе халалланă. Çамрăк çыравçăсене пулăшнă. Ун ячĕпеле Чăваш республики хастар журналистсене премипе хавхалантарса тăрать… Тĕплĕнрех→
Çемен Элкер
(1894-1966)
Семен Васильевич Васильев (Çемен Элкер) халĕ Йĕпреç районне кĕрекен Пысăк Упакасси ялĕнчи 1894 çулхи çу уйăхĕн 1-мĕшĕнче çуралнă. 1908 çулта ялти пуçламăш шкултан вĕренсе тухнă, 1915 çулта тĕнче вăрçине кайнă, йывăр аманса, Австрипе Венгри çарĕсен тыткăнне лекнĕ. Тыткăнран 1916 çулхи çу кунĕсенче таврăнать, пĕр хушă Петроградри госпитальте сипленет. 1917 çулхи ютă уйăхĕнче вал ялĕнчен Хусана каять, пĕр-пĕр курсра вĕренме ĕмĕтленет. Кунта пулас писатель Тимофей Абрамов сăвăçпа, Федор Павловпа, Г.Тал-Мăрсапа туслашать, вĕсем хавхалантарнипе литература ĕçне хутшăнать.
Иван Яковлев – çĕнĕ çырулăха пуçарса йĕркеленĕ вĕрентÿçĕ – сĕм тăлăх ÿснĕ. Усрава илнĕ кил-йыш ăна нумай ĕçе хăнăхтарнă, çавăнпах ĕнтĕ вăл та нумай çынна пулăшма тăрăшнă: чăваш ачисем валли шкул уçнă, учебниксем кăларнă… Тĕплĕнрех→
* * *
Хаваслă çур кунне тытсамăр Çанталăк чечекленнĕ чух. Хĕл йывăр ыйхине пăхмасăр йăлт ирĕклĕн сывлать кăчух.
Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →
Иван Яковлев – çĕнĕ çырулăха пуçарса йĕркеленĕ вĕрентÿçĕ – сĕм тăлăх ÿснĕ. Усрава илнĕ кил-йыш ăна нумай ĕçе хăнăхтарнă, çавăнпах ĕнтĕ вăл та нумай çынна пулăшма тăрăшнă: чăваш ачисем валли шкул уçнă, учебниксем кăларнă… Тĕплĕнрех→
Иван Яковлев
(1848 — 1930)
Атăл тăрăхĕнчи халăхсене çутта туртнă паттăр Иван Яковлева чысласа ака уйăхĕнче çулсеренех Чăваш чĕлхи кунне ирттереççĕ, Яковлева мухтаса сăвă-юрă янăрать. Тăван халăх умне унăн сăваплă ĕçĕ-хĕлĕ хăйĕн пĕтĕм чыс-хисепĕпе тухма пултарчĕ.
Н. Иванова тата В. Никитин – чăваш сăмахлăхне тĕпчесе шкулти ачасем умне кĕнеке кăларса тăратнă коллекив ертÿçисем, авторсем… Тĕплĕнрех →
XIX Ĕмĕр Вĕçĕнчи Çĕнĕ Çыруллă Сăмахлăх
Халăх пурнăçĕнче асра юлакан, тÿрех палăракан çулсем пур — вăрçă пуçланнă е хаяр инкек килсе çапнă çул, пăлхавăр вăхăчĕ… Анчах сăмахлăхпа ÿнер аталанăвĕнче çĕнĕ йышши юхăм, шухăшлав, сăнарлăх çав çулта пуçланнă тесе татса калама май килмест.
Вула Чăвашла 